גִּלּוּי לֵב עֲדַיִן לֹא הָרַג אִישׁ

مرزوق الحلبي
מרזוק אלחלבי

ضع أمامهم من أوّل جولة
הַנַּח לִפְנֵיהֶם כְּבָר בַּסֶּבֶב הָרִאשׁוֹן

أسماء قتلاك
אֶת שְׁמוֹת הֲרוּגֶיךָ

ومدائن ضاع أهلُها في المنافي
וְאֶת הֶעָרִים שֶׁיּוֹשְׁבֵיהֶן תָּעוּ בַּגּוֹלָה

وقُل: أنا لا أطلب ثأرًا،
אֱמֹר: אֵינֶנִּי מְבַקֵּשׁ נָקָם

لكن،
אֲבָל

أفضّل أن نتّفق على نقطة البداية
אוּלַי נוּכַל לְהַסְכִּים עַל נְקֻדַּת הַהַתְחָלָה

اسألهم،
שְׁאַל אוֹתָם

هل يعرفون كم حبّة برتقال
הַאִם הֵם יוֹדְעִים כַּמָּה תַּפּוּזִים

كانت يافا تبيعها للغريبِ؟
מָכְרָה יָפוֹ לַזָּרִים שֶׁבָּאוּ בִּשְׁעָרֶיהָ

وكم صحيفة كان يقرأها
וְכַמָּה עִתּוֹנִים קָרְאוּ

المسافرون على رصيف الميناء؟
הַנּוֹסְעִים בִּרְצִיף הַנָּמֵל

وكم مدرسة تعلّم اللغات؟
וּבְכַמָּה בָּתֵּי סֵפֶר לִמְּדוּ שָׂפוֹת

وكم قاعة غصّت يومها بعشّاق كوكب الشرق؟ 
וְכַמָּה אוּלַמּוֹת הָמוּ מַעֲרִיצֵי אֻם כֻּלְת'וּם

اسألهم، واترك لهم متّسعًا كي يبلعوا ريقهم
שְׁאַל אוֹתָם, וְהוֹתֵר לָהֶם שְׁהוּת

وهم يتذكّرون وجه العروسِ
לִבְלֹעַ אֶת רֻקָּם בְּזָכְרָם אֶת פְּנֵי כַּלַּת הַיָּם

إذا قالوا لكَ
אִם יֹאמְרוּ לְךָ:

اترك الماضي،
הַנַּח לֶעָבָר

السهم الذي أطلق لا يُستردّ
חֵץ שֶׁנּוֹרָה לֹא יָשׁוּב

والسيّد مَن يملكُ المكانَ والزمانَ
וְהַשּׁוֹלֵט בַּמֶּרְחָב וּבַזְּמַן הוּא הָאָדוֹן

قُل بصوت خافت:
אֱמֹר בְּקוֹל חֲרִישִׁי:

سيّدهما مَن يملك المعنى!
הַשּׁוֹלֵט בַּמַּשְׁמָעוּת הוּא אֲדוֹן הַמֶּרְחָב וְהַזְּמַן

إذا دخلتَ لُغتَهم،
אִם בָּאתָ בְּסוֹד שְׂפָתָם

خذ معكَ لغتَك
קַח עִמְּךָ אֶת שְׂפָתְךָ

وذاكرتَك
וְזִכְרוֹנְךָ

ولُغةً ثالثةً تسدُّ عليهم باب التأويلِ
וְשָׂפָה שְׁלִישִׁית שֶׁתַּבְרִיחַ אֶת דַּלְתוֹת הַפַּרְשָׁנוּת

إذا دخلتَ وقتَهم،
אִם בָּאתָ אֶל זְמַנָּם

فاوِضهم
דּוּן אִתָּם

كأن لا وقتَ
כְּאִלּוּ אֵין זְמַן 

وقُل: لستَ موظّفًا عند أحد
אֱמֹר: אֵינֶנִּי מְשָׁרְתוֹ שֶׁל אִישׁ

بل غزالًا يُحبّ المسافاتِ
אֲנִי אַיָּלָה הָאוֹהֶבֶת אֶת הַמֶּרְחָבִים

وعزفَ الرُعاة
וְאֶת נְגִינַת הָרוֹעִים

وضوء القمر
וְאוֹר הַיָּרֵחַ

إذا تحدثّتَ،
אִם תְּדַבֵּר

فكُن معهم في منتهى وجعك،
שַׁתֵּף אוֹתָם בִּמְלוֹא כְּאֵבְךָ

أرِهُم نُدب روحك كلّها،
חֲשֹׂף אֶת כָּל צַלְּקוֹת נַפְשְׁךָ

لا يموتُ أحدٌ من البوحِ
גִּלּוּי לֵב עֲדַיִן לֹא הָרַג אִישׁ

إذا سألوكَ
אִם יִשְׁאֲלוּ אוֹתְךָ:

هل تكرَهنا؟
הַאִם אַתָּה שׂוֹנֵא אוֹתָנוּ? 

قُل: لا أحبّ عدوّي
אֱמֹר: אֶת אוֹיְבִי אֵינִי אוֹהֵב

وأكره السؤالَ
וְאֶת הַשְּׁאֵלָה אֲנִי שׂוֹנֵא

وإذا سألوك عن العنفِ
אִם יִשְׁאֲלוּ אוֹתְךָ עַל אַלִּימוּת

قُلْ وهل تركتم لنا شبرَ أرض
אֱמֹר: הַאִם הוֹתַרְתֶּם לָנוּ פִּסַּת אֲדָמָה

نزرعُ فيه وردًا ترميه نساؤُنا على جنودكِم؟
לִשְׁתֹּל בָּהּ פֶּרַח שֶׁנְּשׁוֹתֵינוּ יַשְׁלִיכוּ עַל חַיָּלֵיכֶם? 

أو جدولَ ماء
הַאִם הוֹתַרְתֶּם לָנוּ פֶּלֶג מַיִם

يرويكم ويروينا بالتساوي
שֶׁיַּרְוֶה אוֹתָנוּ וְאֶתְכֶם גַּם יַחַד

أو نتنزّه عند مصبّه
שֶׁנְּטַיֵּל בְּיוּבַלָּיו

ونتقاسم بعض زادنا
וְנַחְלֹק מְעַט מִן הַצֵּידָה

كما يفعل اثنانِ في نزهةٍ؟
כִּשְּׁנַיִם שֶׁיָּצְאוּ לָשׂוּחַ?

كلّما رجحت كفّتك،
כָּל אֵימַת שֶׁיִּטֶּה הַדִּיּוּן לְטוֹבָתְךָ

سيذكرون أنهم الضّحايا
הֵם יַזְכִּירוּ לְךָ שֶׁהֵם הַקָּרְבָּנוֹת

فصدّقهم
הַסְכֵּם עִמָּם

وسِر معهم شوطًا
לֵךְ אִתָּם כִּבְרַת דֶּרֶךְ

وقُل بكلّ مودّة: ونحنُ ضحايا الضحايا
וֶאֱמֹר מִקֶּרֶב לֵב: וַאֲנַחְנוּ קָרְבְּנוֹתֵיהֶם שֶׁל הַקָּרְבָּנוֹת

لا تُقاطعْهم
אַל תִּקְטַע אוֹתָם

إذا تذكّروا موتاهم في مقابرَ
אִם יִזָּכְרוּ בְּמֵתֵיהֶם בְּבָתֵּי הַקְּבָרוֹת

برلينَ
שֶׁל בֶּרְלִין

واقرأ فصلًا من صلاةِ الغائب،
קְרָא פֶּרֶק מִתְּפִלַּת הָאַשְׁכָּבָה

كُن نبيلاً إذا بكوا
נְהַג בַּאֲצִילוּת נֶפֶשׁ אִם יִבְכּוּ

وقُل كلامًا طيّبًا علَى جُرحِهم
נַחֵם אוֹתָם עַל פִּצְעֵיהֶם

وإذا ذهبوا للصلاةِ
וְאִם יֵלְכוּ לְהִתְפַּלֵּל

تأمّل خيرًا في لحظة يلتقون فيها الله
חֲשֹׁב טוֹבוֹת עַל רֶגַע מִפְגָּשָׁם בָּאֵל

فأنت، أيضًا، تحتاجُها
גַּם אַתָּה זָקוּק לְרֶגַע

للتأمّل،
שֶׁל הִרְהוּר

سنكون مُنصفين،
נִהְיֶה הוֹגְנִים

نتّفقُ معكم
נַסְכִּים אִתְּכֶם

على كل ما جرى لكم خلفَ البحارِ
עַל כָּל מָה שֶׁאֵרַע לָכֶם מֵעֵבֶר לַיָּם

وعلى السؤالِ الذي ولد
וְעַל הַשְּׁאֵלָה שֶׁנּוֹלְדָה אָז

ونختلف معكم حتى النُخاعِ
אֲבָל נַחְלֹק עֲלֵיכֶם מָרוֹת

على تاريخكم معنا
עַל הַהִיסְטוֹרְיָה שֶׁלָּכֶם אִתָּנוּ

ونحتسب!
וְנִתְחַשְׁבֵּן

لا تحشر محدّثيك في الزاويةِ
אַל תִּדְחַק אֶת בְּנֵי שִׂיחֲךָ לַפִּנָּה

كأنهم قطٌّ
כַּחֲתוּלִים

اترك لهم أن يتأمّلوا أثرَ لغتهم
אַפְשֵׁר לָהֶם לְאַתֵּר אֶת עִקְבוֹת שְׂפָתָם

في المكانِ
בַּמֶּרְחָב

وصورتهم في ماء البئر
וְאֶת דְּמוּתָם בְּמֵי הַבְּאֵר

قُل كلامَكَ
דַּבֵּר

شفيفًا
בְּנֹעַם

كما لو أنّك شاعر
כִּמְשׁוֹרֵר

يأتي من الجوهرِ البشريّ
שֶׁרוּחַ אֱנוֹשִׁית מְפַעֶמֶת בּוֹ

لا من وحيٍ إلهيّ
לֹא הַשְׁרָאָה אֱלֹהִית

أو من نواحي العدم
וְלֹא סַעֲרוֹת הַתֹּהוּ

الصواريخُ، إذا طارت،
הַטִּילִים, אִם שֻׁגְּרוּ,

لا تُصدّقها وقُل لو أنها مواسير ماء
אַךְ שָׁוְא יְדַבְּרוּ. אֱמֹר: לוּ יַהַפְכוּ לְצִנּוֹרוֹת מַיִם

ولا تصدّق يدًا خفيفةً على الزنادِ
הַיָּד הַקַּלָּה עַל הַהֶדֶק כּוֹזֶבֶת

ورصاصات تُطلقُ استظهارًا
כּוֹזְבִים גַּם כַּדּוּרֵי הָרַהַב

فتُردي نجمةً في السماء
שֶׁסּוֹפָם לְהַפִּיל כּוֹכָב בַּמָּרוֹם

كلّما طلبوا فُسحةً للتشاورِ
כָּל אֵימַת שֶׁיְּבַקְּשׁוּ פֶּסֶק זְמַן לְהִתְיַעֲצוּת

كُن كريمًا كأنّ لا وقت بينكما
הֱיֵה נָדִיב כְּאִלּוּ הַזְּמַן אֵינוֹ מַפְרִיד בֵּינֵיכֶם

دخّن على مهلٍ
עַשֵּׁן בְּנַחַת

سيجارةً أو أكثر
סִיגַרְיָה אַחַת אוֹ יוֹתֵר

ولا ضيرَ أن تعدّ لكَ ولهم
לֹא יַזִּיק אֵם תָּכִין לְעַצְמְךָ וְלָהֶם

عصيرَ الليمونِ من غير سكّر
לִימוֹנָדָה. בְּלִי סֻכָּר

لا تُخطئ كما أخطأوا
אַל תִּשְׁגֶּה כְּמוֹתָם

بالقولِ أنّك أفضل
וְתִטְעַן שֶׁאַתָּה טוֹב יוֹתֵר

فأنت كباقي أهلِ الله
יְצִיר כַּפָּיו שֶׁל הָאֵל אַתָּה, כִּשְׁאַר הַבְּרִיּוֹת

لا أقلّ ولا أكثر!
לֹא פָּחוֹת וְלֹא יוֹתֵר

كلّما اقتربتم من الخاتمة
כָּל אֵימַת שֶׁתִּתְקָרְבוּ לַסִּיּוּם

افتعلوا حربًا صغيرة
הֵם יִפְתְּחוּ בְּמִלְחָמָה קְטַנָּה

أضفها إلى سجلّاتهم
הוֹסֵף אוֹתָהּ לְחֶשְׁבּוֹנָם

وابقَ على صفحِكَ
וּמְחַל שׁוּב

وقُل لهم إن الجنرال، مهما تخطى الحدود،
אֱמֹר לָהֶם: הַגֶּנֶרָל, גַּם אִם הִפְלִיא לִכְתֹּשׁ

سيموت وحيدًا
יָמוּת בָּדָד

وتمشي في جنازته ممرّضة أجنبيّة
וּמְטַפֶּלֶת זָרָה תִּצְעַד אַחַר אֲרוֹנוֹ

ستمرّ طائرةٌ فوقَ حلمك
מָטוֹס יַחְלֹף מֵעַל חֲלוֹמְךָ

وأنت تفاوض
בְּעוֹדְכֶם מְדַבְּרִים

فابتسم لطيّارِها
חַיֵּךְ אֶל הַטַּיָּס

وقُل للمفاوضين
וֶאֱמֹר לִבְנֵי שִׂיחֲךָ:

أنها لم تعد تقتلُ سوى أطفالٍ
עַתָּה הוּא הוֹרֵג רַק יְלָדִים

يحتمون بأصدافِ البحرِ
הַחוֹסִים בֵּין צִדְפֵי הַיָּם

أو بين مسائل الحساب
אוֹ בְּשִׁעוּר הַחֶשְׁבּוֹן, בֵּין הַמִּשְׁוָאוֹת

إذا استحضروا قصصّ الأنبياء
אִם יַעֲלוּ לַדִּיּוּן אֶת סִפּוּרֵי הַנְּבִיאִים

فلا تفرح ولا تسِر في أرضها خطوةً
אַל תַּעֲלֹץ. אַל תִּתְפַּתֶּה וְלוּ לְרֶגַע

وقُل لدينا حساسيّة من الأساطير
אֱמֹר: יֵשׁ לִי אָלֶרְגְּיָה לְאַגָּדוֹת

فهي التي سفكت دمَنا على يدكم
הֵן אֵלֶּה שֶׁהֵבִיאוּ אֶתְכֶם לִשְׁפֹּךְ אֶת דָּמֵנוּ

لا مكان بعدَ الآن للأنبياءَ في المحضر البشريّ
וְאֵין לָהֶן מָקוֹם עוֹד בְּתִרְשֹׁמֶת שִׂיחָתֵנוּ

خوفُهم،
פַּחֲדֵיהֶם

هو خوفُهم
יִשָּׁאֲרוּ פַּחֲדֵיהֶם

وإن كان لا مبرّر له
גַּם אִם אֵין לָהֶם צִדּוּק

يأتي من الماضي إلى الحاضر ويدورُ
נוֹבְעִים מֵהֶעָבָר אֶל הַהוֹוֶה וְחוֹזְרִים חָלִילָה

أعِد قلبَك على مسامِعهم كلَّ صباح
פְּתַח לִבְּךָ אֲלֵיהֶם מִדֵּי בֹּקֶר

كي تكسرَ الحلقةَ المُفرغة
כְּדֵי שֶׁתּוּכַל לִשְׁבֹּר אֶת מַעְגַּל הַקְּסָמִים

النائمون على حِرابهم يخافُون
הַנָּמִים עַל חַרְבָּם חֲרֵדִים

من اللحظةِ التالية
מֵהָרֶגַע הַבָּא

والحُراسُ على وقتِ مسروقٍ
וְהַשּׁוֹמְרִים עַל הַזְּמַן שֶׁגָּזְלוּ

يجفلون إذا مرّ طيرٌ إلى عشّه
נִבְעָתִים מִמְּעוֹף הַצִּפּוֹר אֶל קִנָּהּ

والسائرون في أرضِ غيرهم
וְהַמְּהַלְּכִים עַל אַדְמַת זוּלָתָם

يخافون
חוֹשְׁשִׁים

خوفَ القاطنين في أعلى نُقطة للهويّة
כְּאָדָם הַמִּתְבַּצֵּר בְּרוּם זֶהוּתוֹ

إذا فتحوا الخرائطَ
אִם יִפְתְּחוּ אֶת הַמַּפּוֹת

كي يُعدّلوا الخطوطَ فيها
כְּדֵי לְתַקֵּן אֶת קַוֵּיהֶן

ويحسبوا الأمكنةَ
וִיחַשְּׁבוּ אֲתָרִים

والناسَ
וַאֲנָשִׁים

والممرّات الآمنة
וּמַעֲבָרִים בְּטוּחִים

قُل لهم،
אֱמֹר לָהֶם:

لُفّوا خرائطكم
גַּלְגְּלוּ אֶת מַפּוֹתֵיכֶם

لدينا فكرةٌ تتّسعُ للجميعِ
יֵשׁ לָנוּ רַעְיוֹן שֶׁיָּכִיל אֶת כֻּלָּם

لا مانع أن يكونَ للبلادِ
תְּהִי כָּל הָאָרֶץ

لغتان
שְׁתֵּי שָׂפוֹת

واسمان
שְׁנֵי שֵׁמוֹת

ولونانِ
שְׁנֵי צְבָעִים

وضفيرتان
וּשְׁתֵּי צַמּוֹת

لكن، لا توقّع إلّا على شريعة واحدة!
אוּלַם חֻקָּה אַחַת תִּהְיֶה לְכָל יוֹשְׁבֶיהָ

في استشرافِ الآتي
חֲשֹׁב עַל הֶעָתִיד

ما يقيك من قسوةِ الماضي
כְּדֵי שֶׁתִּהְיֶה מוּגָן מֵהֶעָבָר הָאַכְזָרִי

ومن السأم
וּמֵהַשִּׁעֲמוּם

ويُجنّبك الوقوعَ في حفرةٍ
וּכְדֵי לִמְנֹעַ אֶת נְפִילָתְךָ בְּבוֹר

مع عدوّكَ
יַחַד עִם אוֹיֶבְךָ

قد لا تستطيع استعادة بيارة
אוּלַי לֹא תַּצְלִיחַ לְהָשִׁיב אֶת הַפַּרְדֵּס

أتت عليها البناياتُ
שֶׁכֻּסָּה בְּשַׂלְמַת בֶּטוֹן

لكن لا تساومهم على كُتبٍ
אוּלָם אַל תַּסְכִּים לְהִתְמַקֵּחַ עַל סְפָרִים

أخذوها،
שֶׁלָּקְחוּ

كي تستمرّ الحياةُ
כְּדֵי שֶׁהַחַיִּים יוּכְלוּ לְהִמָּשֵׁךְ

كلّما اتّسعت الرؤيا
כְּכָל שֶׁיִּתְרַחֵב הֶחָזוֹן

تعدّدت طُرقُ الخروجِ من اللحظةِ
כָּךְ יִתְרַבּוּ דַּרְכֵי הַמִּלּוּט מִן הָרֶגַע

الآسرة
הַכּוֹבֵל

على التاريخِ أن يبقى
נַשְׁאִיר אֶת הַהִיסְטוֹרְיָה

حرًّا
בַּת חוֹרִין

كي يتّسع لرواية ثالثة
כְּדֵי שֶׁיִּהְיֶה בָּהּ מָקוֹם לְסִפּוּר שְׁלִישִׁי